Peder Gapon ve Kanlı Pazar
Çarlık hükümeti daha önce kullanılan
sansür, sürgün cezaları ve fabrikalardaki hükümet ajanlarının yetersiz
kaldığını görünce işçi hareketini içerden etkisizleştirmek için farklı bir
yönteme başvurmaya karar verdi. İşçileri hükümetin tarafına çekmek ve hükümete
duydukları güvensizlikleri ortadan kaldırmak için işçi psikolojisinden iyi
anlayan ve hükümete sadakati kanıtlanmış ajanlar işçilerin arasına
gönderilecekti. Moskova için Zubatov, St. Petersburg için ise Peder Gapon bu yeni strateji doğrultusunda hükümet tarafından görevlendirildiler.
Moskova’da Zubatov’un maskesi çabucak indi, ancak St. Petersburg’da Peder Gapon
oldukça başarılı oldu. Kurduğu “St. Petersburg Kenti Fabrika ve Maden İşçileri
Meclisi” adlı bir örgütün St. Petersburg’un bütün kesimlerinde şubeleri açıldı.
Sosyalist-Marksist söylemlerle örgüt 1905’in başında yaklaşık 20.000 üyeye
ulaştı.
Gapon, örgüte işçi eyleminin bastırılmasını amaçlayan bir plan önermişti.
Bu plana göre, 9 Ocak günü işçiler kilise bayrakları ve Çar’ın portresini
taşıyarak saraya doğru yürüyecekler ve isteklerini dile getiren bir dilekçeyi
Çar’a sunacaklardı. Çar da onları dinleyecek ve bu iyiniyetli girişimi olumlu
karşılayarak onlara yardım edecekti. Dilekçenin maddelerinin görüşüldüğü
toplantılarda bulunan Bolşevikler, işçileri, bunun için tertip olabileceği
konusunda uyarmışlar, ama çoğunluğu inandırmayı başaramamışlardı. İşçileri bu
girişimden vazgeçmeyeceklerini anlayan Bolşevikler hiç değilse dilekçeye bazı
maddelerin konmasını sağlamak istediler, bunda başarı sağladılar: Dilekçeye
basın özgürlüğü, düşünce özgürlüğü, işçilerin dernek kurma özgürlüğü, Rusya’da
siyasal rejim yapısında gerekli değişiklikleri yapacak bir Kurucu Meclis’in
toplanması, yasalar önünde ayrılması, savaşın sona erdirilmesi, 8 saatlik iş
günü ve toprağın köylülere verilmesi yolunda istekler eklendi.
İşçiler 9 Ocak 1905 sabahı Çar’ın sarayına doğru yaşlı ana babaları, eşleri
ve çocuklarıyla birlikte ilahiler söyleyerek ilerliyorlardı. Sayıları 140 bini
aşıyordu. Başkentte karşılarında 9.000 piyade ve 3.000 askerden oluşan
birlikleri gördüklerinde ise artık çok geçti. Çar II. Nikola, kendisinden
yardım istemeye gelmiş bu silahsız işçi topluluğuna ateş açtırdı. Binden fazla
işçi öldürüldü, iki binden fazlası da yaralandı. Öldürülenler, tutuklananlar
arasında Bolşevikler de vardı.
Bu “Kanlı Pazar” olaylarının yankısı çok büyük oldu. Çar’dan istediklerini
alamayacaklarını anlayan işçiler daha da radikalleşti. Bütün ülkede grevler,
gösteriler yapıldı. Kitleler “Kahrolsun zorbalık!” sloganlarıyla sokaklara
dökülmüştü. Ocak ayında grev yapan işçilerin sayısı 400 bini buluyordu. Bir ay
içinde son on yılın toplamından daha çok işçi greve katıldı.
1 Mayıs gösterileri sırasında birçok kentte, işçilerle polisler ve askerler
arasında çatışmalar çıktı. Varşova’da göstericilere ateş açıldı ve yüzlerce
insan öldürüldü. Bunun üzerine Varşova’da işçiler genel bir protesto grevine
gittiler. Grevcilerle göstericiler Çarlık askerleriyle çatıştılar. Polonya’nın
Lodz sanayi merkezinde işçiler sokaklarda barikat kurdu ve Çarlık birliklerine
karşı üç gün savaştı. Bu savaşlar Rusya’da ilk silahlı işçi eylemi idi.
lvanovo-Voznesenk şehrindeki grevler iki buçuk ay kadar sürdü. Grevi
yönetenler Bolşevik Kuzey Komitesi’ydi. Greve katılan işçiler, birçoğu kadın
olmak üzere 70 bin kadardı. Çar’ın askerleri burada da işçilerin üstüne ateş
açtı; çok sayıda ölen yaralanan oldu.
Bir süre sonra kırlık bölgelerde ayaklanmalar başladı. Köylüler büyük
toprak sahiplerine karşı ayaklandılar. Çiftlikleri, şeker rafinelerini ve şarap
yapımevlerini basıp, konakları, malikâneleri ateşe verdiler. Bazı yerlerde ise
toprağa el koyup, çiftliklerin halka devredilmesini istediler. Toprak sahipleri
korkuya kapılmış, kentlere kaçmaya başlamışlardı. Çar’ın askerleri köylülere
ateş açıyor; tutuklamalarla sindirilmek isteniyordu. Köylü ayaklanmaları
durmadı ve Volga bölgesine, Transkafkasya’ya, Gürcistan’a yayıldı.
Sosyal-demokratlar köylü eylemlerini desteklediler. Toplantılar düzenleyip
köylüleri örgütlediler, köylü komiteleri kurdular. 1905’in yaz aylarında tarım
emekçileri, örgütlü grevler düzenledi.